काठमाडौं– विभिन्न कारणले जनप्रतिनिधि रिक्त ४४ क्षेत्रमा स्थानीय तहमा आगामी मंसिर १६ गते उपनिर्वाचन गर्ने भएको छ । उपनिर्वाचनका लागि दलहरूले तयारी थालिसकेका छन् ।

अहिले सरकारमा नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेको गठबन्धन छ । त्यसमा जनमत पार्टी, जसपा नेपाल र जसपा पनि सहभागी छन् । लोसपा पनि सत्ता पक्षमै छ ।

साना दलको स्थानीय तहमा ठूलो प्रभाव छैन । यस्तोमा रिक्त स्थानमा हुने उपनिर्वाचनमा कांग्रेस र एमालेबीच प्रतिस्पर्धा हुने अवस्था छ । केही स्थानमा विपक्षी नेकपा माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादीको उपस्थिति छ । तर रिक्त रहेका नगरपालिका र गाउँपालिकाको उपनिर्वाचनका मुख्य प्रतिस्पर्धी कांग्रेस–एमाले नै हुन् ।

वडा तहमा नेकपा एकीकृत समाजवादीको पनि चर्चा छ । यस्तै नयाँ दल राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) पनि पहिलो स्थानीय तह उपनिर्वाचनमा भाग लिँदैछ । पुराना र ठूला दलप्रति आक्रोश बढेका बेला रास्वपाले कस्तो प्रभाव छाड्छ हेर्न बाँकी छ ।

कांग्रेस–एमाले एक्ला एक्लै

पहिलो दल नेपाली कांग्रेसले उपनिर्वाचनका लागि बुधवार बैठक बसेर जिम्मेवारी निर्धारण गरिसकेको छ । निर्वाचन केन्द्रीय संयोजन समितिका अध्यक्ष एवम् महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माको अध्यक्षतामा बसेको बैठकले प्रदेशगतरुपमा प्रचारप्रसारको जिम्मेवारी तोकेको छ ।

बुधबारको बैठकमा महालक्ष्मी उपाध्याय डिना, जीवन परियार, डा. प्रकाश शरण महत, पुष्पा भुसाल, मीन विश्वकर्मा र मधु आचार्यले चुनावी रणनीतिबारे बोलेका थिए । उनीहरूले केन्द्रमा कांग्रेस–एमाले गठबन्धन भए पनि उपनिर्वाचनमा प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्ने बताएको निर्वाचन प्रसार प्रचार संयोजक मीनबहादुर विश्वकर्माले बताए ।

‘सरकारमा सहकार्य गरेपनि दुई ठूला दल एकअर्काका प्रतिस्पर्धी हुन् । निर्वाचनमा मज्जाले प्रतिस्पर्धा हुन्छ’, विश्वकर्माले भने, ‘उपनिर्वाचनमा कांग्रेस–एमाले गठबन्धन गर्नुपर्ने अवस्था देखिएको छैन । हामीसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने अरु दल हुँदा गठबन्धनको कुरा आउँछ । त्यो त छैन, त्यसैले उपनिर्वाचनमा सिङ्गल–सिङ्गल जाने हो ।’

उपनिर्वाचन परिचालन समिति बागमती संयोजक महालक्ष्मी उपाध्याय डिना पनि माथिल्लो तहबाट उपनिर्वाचनमा गठबन्धन गर्ने कुरा नभएको बताउँछिन् । उनी निर्वाचनमा प्रतिस्पर्धा र सरकारमा सहकार्यको नारा कांग्रेस एमालेभित्र रहेको बताउँछिन् । मुख्य दलहरूबीच निश्चित एजेन्डामा मात्रै सहकार्य हुने बताउँदै उनले निर्वाचनमा स्वच्छ प्रतिस्पर्धा हुने जिकिर गरिन् ।

यता एमाले उपाध्यक्ष युवराज ज्ञवाली पनि स्थानीय तह, केन्द्र र प्रदेश सबैमा कांग्रेस–एमाले गठबन्धन गर्ने कुनै कारण नभएको बताउँछन् । उनी मुख्य दलहरूबीच लोकतान्त्रिक अभ्यासअन्तर्गत प्रतिस्पर्धा हुने बताउँदै गठबन्धन गर्ने पक्षमा दुवै दलका नेताहरू नरहेको बताउँछन् ।

‘गठबन्धन गर्नुपर्ने आवश्यकता छैन । लोकतान्त्रिक प्रक्रियामा सामेल हुने हो । हामी दुई पार्टीबीच सरकार बनाउँँदा नै चुनावी गठबन्धन नगर्ने सहमति छ’, ज्ञवालीले खबरहबलाई भने, ‘हामी त स्वच्छ प्रतिस्पर्धा गर्ने पार्टी हौँ । मलाई लाग्छ, चुनावी गठबन्धनबारे बहस हुँदैन होला ।’

यता प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको सचिवालयका नेताहरू पनि कांग्रेस–एमाले चुनावी गठबन्धन नहुने बताउँछन् ।

झगडा नगर्ने, वडालाई निर्णय गर्न दिने

कांग्रेस प्रचारप्रसार संयोजक विश्वकर्मा कांग्रेस एमालेबीच सहकार्य नभए पनि झगडा नहुने बताउँछन् । उनी एक अर्काको खैरो खन्ने अवस्थासम्म उपनिर्वाचनमा नपुग्ने बताउँछन् । स्वच्च प्रतिस्पर्धा हुने बताउँदै विश्वकर्माले कांग्रेसले एमालेले एकअर्कालाई हराउनकै लागि जालझेलसहित क्रियाकलाप नहुने बताउँछन् ।

स्थानीय आवश्यकता अनुसार वडा कमिटीले साझेदारी गरे केन्द्रले हस्तक्षेप नगर्ने उनी बताउँछन् । कांग्रेसले उपनिर्वाचन हुन लागेका ४४ स्थानमै आफ्नो उम्मेदवार खडा गर्ने जानकारी उनले दिए ।

‘पहिला कांग्रेसले जितेका ठाउँमा एमालेले हस्तक्षेपकारी क्रियाकलाप गर्दैन । हामी पनि एमालेले जितेका ठाउँमा उसलाई हराउन अरूसँग मिल्दनौँ’, उनले भने, ‘विश्वास र आत्मीयता साटासाट गरेर प्रतिस्पर्धा हुन्छ । कसैले कसैलाई हराउन हात धोएर लाग्दैनौँ । आफ्नो खुट्टामा उभिएर प्रतिस्पर्धा हुन्छ ।’

एमाले स्थायी कमिटी सदस्य भानुभक्त ढकाल पनि दुई दलबीच निर्वाचनलाई लिएर विवाद नहुने बताउँछन् । उनी हारजितका लागि अनेक योजना नबनाउने बताउँछन् । लोकतान्त्रिक प्रक्रियाअनुरूप जाने बताउँदै दुई पार्टीबीच स्थानीय तहको उपनिर्वाचनबारे विवाद आउने गतिविधि नहुने दाबी गर्छन् ।

एमाले उपाध्यक्ष ज्ञवाली पनि वडागत निर्णयमा समझदारी भए पार्टीले हस्तक्षेप नगर्ने बताउँछन् । कांग्रेस–एमाले गठबन्धन नै गर्नुपर्ने गरी चुनौती दिने कोही नभएको अवस्थामा वडाको निर्णयमा पनि पुनर्विचार गर्ने उनको भनाइ छ ।

उनी एमालेले पनि ४४ स्थानमै उम्मेदवारी दिने बताउँछन् । कांग्रेस–एमालेमा निर्वाचनलाई लिएर चित्त दुखाउनुपर्ने अवस्था नभएको उनको तर्क छ । यसैबीच स्थानीय तह उपनिर्वाचनमा छलफल गर्न एमालेले कात्तिक २५ गते सचिवालय बैठक बोलाएको छ । उक्त बैठकमा उपनिर्वाचनको तयारी र जिम्मेवारीबारे छलफल हुँदैछ ।

यी दुई दलले माओवादी र स्वतन्त्र उम्मेदवार बलियो भएका ठाउँमा अघोषित रुपमा गठबन्धन गर्न सक्ने संकेत गरेका छन् । तर वडामा पनि औपचारिक गठबन्धन गरेर जानुपर्ने अवस्था नआउने दुई दल ढुक्क छन् ।

तर नगरपालिका प्रमुख, उपप्रमुख, अध्यक्ष उपाध्यक्षमा भने कुनै पनि औपचारिक अनौपचारिक रूपमा गठबन्धन नहुने नेताहरूको भनाइ छ ।

उपनिर्वाचन

निर्वाचन आयोगका सूचना अधिकारी सुमन घिमिरेका अनुसार देशभर ४४ स्थानमा उपनिर्वाचन हुँदैछ । जिल्ला समन्वय समितितर्फ दुईवटा प्रमुख पद खाली छ । ओखलढुङ्गा र कैलाली जिल्ला समन्वय समिति प्रमुखको उपनिर्वाचन हुन्छ ।

यस्तै, नगरपालिका प्रमुख एक, उपप्रमुख एक, गाउँपालिका अध्यक्ष दुई, उपाध्यक्ष चार जनाका लागि उपनिर्वाचन हुने छ । यस्तै ३४ वडा अध्यक्ष पदमा उपनिर्वाचन हुने छ ।

२०७९ को परिणाम

काठमाडौंको कीर्तिपुर नगरपालिका प्रमुखको उपनिर्वाचन हुँदै छ । मोरङको ग्रामथान गाउँपालिका र दैलेखको महाबु गाउँपालिका अध्यक्षका लागि निर्वाचन हुँदै छ । यस्तै जाजरकोटको नलगाड नगरपालिकाका उपप्रमुख, दोलखाको गौरीशङ्कर गाउँपालिका, हुम्लाको सर्केगाड गाउँपालिका र बाजुराको स्वामीकार्तिक खापर गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष पदको निर्वाचन हुँदैछ ।

हुम्लाको सर्केगाड गाउँपालिकामा नेकपा माओवादी केन्द्रबाट निर्वाचित उपाध्यक्ष चन्द्रसिंह कार्कीबाहेक अन्य नगरपालिका प्रमुख, उपप्रमुख, गाउँपालिका अध्यक्ष र उपाध्यक्षमा कांग्रेसबाट विजयी उम्मेदवारको मृत्यु भएको थियो ।

०७९ को निर्वाचनमा कांग्रेस, माओवादी, एकीकृत समाजवादीको लोकतान्त्रिक वाम गठबन्धन थियो । त्यसबेला एमालेले केही ठाउँमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीसँग सहकार्य गरेको थियो । अधिकांश ठाउँमा एमाले एक्लै लडेको थियो ।

कीर्तिपुर नगरपालिका : प्रमुख

यहाँ नगरप्रमुखको निर्वाचन हुँदै छ । गत ०७९ को निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसका राजकुमार नकर्मी विजयी भएका थिए । उनी गठबन्धनका उम्मेदवार थिए । मिर्गौला रोगबाट पीडित उनको गत साउन ११ गते निधन भएको हो ।

यहाँ पनि कांग्रेस एमालेबीच प्रतिस्पर्धा हुने देखिएको छ । गत निर्वाचनमा कांग्रेसका नकर्मीले ९ हजार ४३ मत ल्याएका थिए । एमालेका केशरत्न बज्राचार्यले ५ हजार ५०७ मत ल्याएका थिए । यस पटक राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी पनि निर्वाचनमा होमिएकाले नतिजा रोचक हुने अनुमान छ ।

मोरङको ग्रामथान गाउँपालिका : अध्यक्ष

यहाँ अध्यक्ष पदका लागि निर्वाचन हुँदै छ । ०७९ को निर्वाचनमा निर्वाचित गाउँपालिका अध्यक्ष जयप्रकाश गच्छदार थारुको मृत्यु भएपछि उपनिर्वाचन हुने भएको हो । थारुको ब्रेन ह्यामरेज भएर गत असार ३ गते निधन भएपछि यहाँ अध्यक्ष पद रिक्त छ ।

उनी गत ०७९ को निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसबाट विजयी भएका थिए । तर माओवादी, कांग्रेस र नेकपा एकीकृत समाजवादीको पनि थारुलाई साथ थियो । थारुले ७ हजार ६०५ मत ल्याउँदा निकटतम् प्रतिद्वन्द्वी एमाले उम्मेदवार शिवनारायण माझी थारु १ हजार ५१२ मतान्तरले पराजित भए। निर्वाचन आयोगका अनुसार एमालेका माझीले ६ हजार ९३ मत ल्याए । यहाँ उपाध्यक्षमा एमालेकी गुणावतीदेवी थारु छन् ।

दैलेखको महाबु गाउँपालिका : अध्यक्ष

यहाँ पनि अध्यक्षका लागि पनि निर्वाचन हुन्दैं छ । ०७९ माग १७ गते गाउँपालिकाका अध्यक्ष लक्ष्मण गुरुङको निधन भएको थियो । मुटुको रोगका कारण उनको निधन भएको थियो ।

उनी गठबन्धनको सहयोगमा कांग्रेसबाट विजयी भएका थिए । उनले २ हजार ९सय ७९ मत पाएका थिए । नेकपा एमालेका उम्मेदवार हरिप्रसाद उपाध्यायले २ हजार ५१९ मत पाएका थिए । यस्तै उपाध्यक्ष पनि कांग्रेसकी मञ्जु पाण्डे छिन् ।

जाजरकोटको नलगाड नगरपालिकाका  : उपप्रमुख

यहाँ पनि उपप्रमुखको निर्वाचन हुँदै छ । २०८० कात्तिक १८ गएको भूकम्पमा परेर उपमेयर सरिता सिंहको मृत्यु भएको थियो । त्सयबेला उनीसहित जाजरकोटमा मात्रै २० जनाको मृत्यु भएको थियो ।

उनी ०७९ को निर्वाचनमा गठबन्धनको बलमा कांग्रेसबाट निर्वाचित भएकी थिइन् । यहाँको मेयरमा नेकपा माओवादी केन्द्रका डम्मरबहादुर रावत छन् । उपमेयरमा कांग्रेसकी सिंह र एमालेकी सुनिता बोहोराबीच प्रतिस्पर्धा भएको थियो । सरिताले ५ हजार ४०६ मत ल्याइन् । सुनिताले ३ हजार ३ सय ९२ मत ल्याएकी थिइन् ।

दोलखाको गौरीशङ्कर गाउँपालिका : उपाध्यक्ष

यो गाउँपालिका उपाध्यक्षको निर्वाचन हुँदैछ । गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष श्यामसुन्दर तामाङको हृदयाघातका कारण ०८० असार ३१ गते निधन भएको हो । उनी कांग्रेसका तर्फबाट निर्वाचित जनप्रतिनिधि हुन् ।

०७९ को निर्वाचनमा कांग्रेसका तामाङ र एमालेका मुना शिवाकोटी केसीबीच प्रतिस्पर्धा भएको थियो । तामाङले ४ हजार ७४१ मत ल्याएका थिए । निकटतम् प्रतिद्वन्द्वी एमालेकी मुना शिवाकोटी केसीले ३ हजार २८१ मत ल्याएकी थिइन । यहाँको अध्यक्षमा माओवादीका विश्वास कार्की छन् । यहाँ तत्कालीन गठबन्धनले एमालेसँग चुनावी प्रतिस्पर्धा गरेको थियो ।

हुम्लाको सर्केगाड गाउँपालिका : उपाध्यक्ष

यहाँ उपाध्यक्ष पद रिक्त छ । उपाध्यक्ष चन्द्रसिंह कार्कीको गाडी दुर्घटनामा निधन भएपछि गत भदौ ४ बाट उक्त पद रिक्त भएको हो । उनी नेकपा माओवादी केन्द्रबाट निर्वाचित भएका थिए ।

उनकी श्रीमती जुम्कित लामा कर्णाली प्रदेशसभा सदस्य छिन् । ०७९ को निर्वाचनमा उनी तत्कालीन गठबन्धनबाट निर्वाचित भएका थिए । निर्वाचनमा उनले ३ हजार २६९ मत ल्याएका थिए । त्यहाँ कांग्रेस– एमालेको थोरै मत छ ।

यहाँ गाउँपालिका अध्यक्षमा कांग्रेसबाट ठानबहादुर रोकाया छन् । एमालेले गाउँपालिका अध्यक्षको निर्वाचनमा ९९७ मत ल्याएको थियो भने कांग्रेसले ३ हजार ५४३ मत ल्याएको थियो ।

बाजुराको स्वामीकार्तिक खापर गाउँपालिकाका : उपाध्यक्ष

यहाँ पनि उपाध्यक्ष पद रिक्त छ । क्यान्सरका कारण ०८० माग ४ गते उपाध्यक्ष मैना जोशीको निधन भएपछि उपनिर्वाचन हुन लागेको हो । उनी २०७९ सालको स्थानीय निर्वाचनमा कांग्रेसबाट निर्वाचित भएकी थिइन् ।

उनले १ हजार ८१० मत ल्याउँदा उनका निकटतम् प्रतिद्वन्द्वी एमालेकी उम्मेदवार सुलोचनाकुमारी भण्डारी बुढाले १,६३७ मत ल्याएकी थिइन् । यहाँ पनि गाउँपालिका उपाध्यक्ष कांग्रेसका भरतबहादुर रोकाया छन् । यहाँ पनि कांग्रेस नेतृत्वको माओवादीसहितको गठबन्धन थियो ।