विराटनगर – कोशी प्रदेशका ८ हजार बढी किसानले ६ महिनादेखि दुधको पैसा नपाएको गुनासो गरेका छन् । विभिन्न सहकारीमार्फत दुग्ध विकास संस्थान (डीडीसी)लाई बेचेको दुधको भुक्तानी नपाउँदा समस्यामा परेको किसानको दुखेसो छ ।

धनकुटा नगरपालिक-१ की किसान शान्ति नेपालको दुध बेचेको भुक्तानी नआउँदा दैनिकी चलाउन समस्या भएको बताइन् । उनले भनिन, ‘मैले धनकुटाको हिलेमा रहेको चञ्चलादेवी बहुउद्देश्यीय दुग्ध उत्पादक सहकारी संस्थालाई दूध बिक्री गदै आएकी छु । तर सहकारीले ६ महिनादेखि पैसा दिएको छैन ।’

आफूहरूको दैनिकी चलाउने मुख्य माध्यम दुध बिक्रीबाट आएको रकम भएको भन्दै उनले लामो समय भुक्तानी नआउँदा गाईं, भैसीलाई दाना, चोकर किन्न पनि समस्या भएको बताइन् ।

धनकुटाकी नेपाल मात्र होइन् । लामो समय दुध बिक्रीबाट रकम नपाएको पीडा इलामकी साबित्रा राउतको पनि छ । दुध बेचेर गुजारा चलाउँदै आएकी राउतले ६ महिनादेखि दुधको भुक्तानी नपाएको बताइन् ।

उनले भनिन, ‘डिडिसीले ६ महिनादेखि दूधको पैसा दिएको छैन । भुक्तानीका लागि अहिलेसम्म छाँटकाँट देखाउँदैन’ राउतले भनिन्,‘ दूधको पैसाले गर्जो टार्ने आशा यस्तै हो भने यो वर्ष निराशामा बित्ला जस्तो छ ।’

नेपाल सरकारको स्वामित्वमा रहेको डीडीसीले दुधको रकम भुक्तानी नगर्दा आफूहरूले किसानलाई दुध बिक्री बापतको रकम दिन नपाएको धनकुटाको सहकारीका व्यवस्थापक भिम मल्लले बताए ।

सहकारीमा आवद्ध एक सय बढी किसानले ६ महिनादेखि भुक्तानी नपाएका भन्दै उनले किसानले सो सङ्कलन केन्द्र मार्फत डिडिसीले खरिद गरेको दूधको ५० लाख रुपैयाँ भन्दा बढी रकम भुक्तानी पाउन बाँकी रहेको जानकारी दिए ।

उनले भने, ‘सरकारी स्वामित्वको संस्थाले दूधको रकम नदिँदा समस्या भएको हो । हामीले संस्थानमा पटक–पटक रकमका लागि ताकेता गरेका पनि छौं । तर, पछिल्लो समय संस्थानले प्रतिनिधिमार्फत दूधको पैसा बराबरको घिउ किनेर कटाउन भनेको छ ।’ डीडीसीले किसानलाई दुग्धजन्य उत्पादन लगेर भुक्तानी कटाउन भनेको भन्दै किसानले आक्रोश पोखेका छन् ।

‘दुग्ध विकास संस्थानलाई दुध बेचेका सहकारीका सदस्य किसानले लामो समयदेखि भुक्तानी पाएका छैनौँ,’ इलामस्थित कन्याम चिलिङ सेन्टरका व्यवस्थापक रविन निरौलाले भने । किसान भुक्तानीका लागि सहकारीमा आए पनि आफूहरूले किसानको भुक्तानी दिन नसकेको उनको भनाई छ ।

अघिल्लो आर्थिक वर्षको तथ्याङ्क अनुसार कोशी प्रदेशमा दूध दिने गाईको सङ्ख्या ५ लाख १० हजार ३२ छ भने भैँसीको सङ्ख्या २ लाख ८७ हजार ९६८ छ । प्रदेशमा दैनिक ५ लाख २५ हजार १५५ लिटर दूध उत्पादन हुने तथ्याङ्कमा उल्लेख छ ।

दैनिक २६ हजार लिटर दुघ सङ्कलन

डिडिसीले विराटनगर आयोजनासहित १० चिस्यान केन्द्रसमेत गरी दैनिक २६ हजार लिटर दुध सङ्कलन गदै आएको छ । त्यसैगरी अन्तर आयोजना ढल्केवर र हेटौडाबाट थप २१ हजार लिटर दुध विराटनगर आयोजनामा आउने गरेको छ ।

उसले ती किसानबाट खरिद गरेको ६ महिनाको ५० करोड रुपैयाँ बढी सहकारी मार्फत किसानलाई भुक्तानी दिन बाँकी रहेको  जनाएको छ  । आयोजनाले विभिन्न सहकारी मार्फत इलाम, झापा, मोरङ, सुनसरी, धनकुटा, तेह्रथुम र सप्तरी जिल्लाबाट दुध सङ्कलन गर्दै आएको छ । जसमा कोशी प्रदेशका ती जिल्लामा ८ हजार बढी किसानहरू आवद्ध छन् ।

दुग्ध विकास संस्थान विराटनगर आयोजना प्रमुख परमेश्वर चौधरीले किसानबाट खरिद गरिएको दूधको उत्पादन व्यापारमा आएको ह्रासका कारण किसानहरूलाई समयमै भुक्तानी दिन समस्या भएको बताए ।

उनले अहिले पनि ठुलो मात्रमा दुग्धजन्य उत्पादन आयोजनामा स्टोरमा लामो समयदेखि थन्किएका कारण किसानलाई गएको साउनयता भुक्तानी दिन नसकिएको बताए ।

स्टोरमा थन्कियो ३० करोड बढीको दुग्धजन्य पदार्थ

चौधरीले पछिल्लो समय घ्यू बिक्री नभएको र बढी भएको दुधबाट (धुलो दुध) बनाएर राख्नु पर्दा चालु पुँजी अभाव भएको बताए । अहिले पनि  साढे ३० करोड रुपैयाँको  धुलो दुध, मक्खन र घ्यू विराटनगर आयोजनामा स्टक रहेको उनले बताए ।

गएको जेठ यता ६ करोड रुपैयाँ बराबरको ५० टन बढी  धुलो दुधको पाउडर, ११ करोड मूल्य बराबरको ९० मेट्रिक टन मक्खन, साढे ९ करोड मूल्यको ८ मेट्रिक टन घ्यू स्टोरमा रहेका जानकारी दिए ।

आयोजना प्रमुख चौधरीले यस अघि विभिन्न सहकारी मार्फत किसानबाट खरिद गरेको दूधको पैसा पाक्षिक रूपमा उपलब्ध गराउँदै आएको थियो ।