काठमाडौं – सहकारी ठगीको आरोपमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा)का सभापति रवि लामिछाने अहिले भैरहवा कारागारमा छन् । 

उच्च अदालत तुलसीपुरको आदेशलाई सदर गरेर मुलुकको अन्तिम अदालत सर्वोच्चले रविलाई थुनामा राख्न आदेश दिएको हो । 

सर्वोच्चले ‘रविलाई तत्काल निर्दोष भन्न नमिल्ने’ ठहर गरेको छ । रवि मुलुकको अन्तिम अदालतमा पुग्दासमेत निर्दोष देखिने आधार भेटिएको छैन । 

रवि वित्तीय अपराधको मुद्दामा जोडिएका आरोपित हुन् । उनकै कारण लाखौँँ भुईँ मान्छे पीडित छन् । कलाकार स्वयं सहकारी ठगीबाट पीडित बनेका छन् । 

यो घटनालाई रविको पार्टीले राजनीतिक प्रतिशोध भनेको छ । अर्थात्, उदीयमान पार्टीलाई गर्भमै तुहाउन देशका शीर्ष दलले प्रतिशोध लिई न्यायपालिकामा प्रभाव पार्दा रवि थुनामा पुग्नु परेको रास्वपाको बुझाइ छ । 

सभापतिमाथि राजनीतिक प्रतिशोध भएको आफ्नो दाबी आम जनमानसमा स्थापित गर्न रास्वपा अहिले हस्ताक्षर अभियानमा छ । जुन हो– रवि लामिछानेमाथि भएको राजनीतिक प्रतिशोधविरुद्ध जनताको हस्ताक्षर । 

यो आफैँमा अनौठो छ । यसअघि पनि हस्ताक्षर संकलन अभियान नभएको होइन । तर, पीडितको पक्षमा हुन्थ्यो । 
रविलाई अदालतले पीडकमा रूपमा चिन्छ । यो मुद्दा फैसला नहुने बेलासम्म उनी पीडक नै हुन् । यसरी पीडकको पक्षमा हस्ताक्षर संकलन भएको यो पहिलो पटक हो । 

अझ वित्तीय र निजी मामलाको मुद्दामा फसेको नेतृत्वलाई जोगाउन पार्टीले यसरी अभियान चलाएको यो पहिलो पटक हो । 
यो अभियानलाई रास्वपाले पार्टीको केन्द्रीय कार्यालय, मोफसलका पार्टी कार्यालय, सडक र चोकसम्म फैलाएको छ । उक्त स्थानहरूमा हस्ताक्षर संकलन गर्न बुथ स्थापना गरिएको छ । 

रविपत्नी निकिता पौडेलले भीआईपी लक्षित गरी राजदरबारको उत्तर ढोकाको इमागो क्याफेमा एक बुथ खडा गरेकी छन् । 
जहाँ फ्यान फलोअर्स भएका कलाकार र सेलिब्रेटीहरुलाई हस्ताक्षर गर्न निम्तो पठाइन्छ । गत शुक्रबार कलाकारको एक टोली नै पुगेको थियो ।

स्रोतका अनुसार निकिताको तर्फबाट आग्रह गरेपछि नै कलाकार हस्ताक्षर गर्न पुगेका हुन् ।
 
स्रोत भन्छ– ‘राजनीतिक किचलोमा फस्न नचाहेर धेरै जसो कलाकारहरू जान मानेका छैनन् । तर, धेरै कलाकारलाई हस्ताक्षर गर्न निम्तो चाहिँ गएको छ ।’

स्मरण रहोस्, निकिताको फिल्म क्षेत्रमा पकड छ । उनको बुवा उद्धव पौडेल गोपीकृष्ण हलका मालिक हुन् । निकिता आफैँ चलचित्र विकास बोर्डको निवर्तमान अध्यक्ष समेत हुन् । 

उनका तर्फबाट निम्तो पुगेपछि व्यक्तिगत सम्बन्धका लागि केही कलाकार अवश्य उपस्थित हुने नै भए ।  जो गएर हस्ताक्षर पनि गरे ।

तथ्य के हो भने– यो मुद्दामा अदालतले रास्वपालाई चिन्दैन । पार्टी पक्ष–विपक्षी केही होइन । यो रविको नितान्त व्यक्तिगत मुद्दा हो । यस मुद्दामा सामना गर्न रविलाई उनकै नेतृत्वको पार्टीले साथ दिएको मात्रै हो । 

रविको मुद्दा पार्टीले अंगिकार गर्नुलाई कतिको ‘राजनीतिक मूभ’ मान्न सकिन्छ ? यो पार्टीको राजनीतिक चरित्रभित्र पर्छ ? चौथो दल रास्वपा जनमत विरुद्धमा त छैन ? 

यी तमाम प्रश्नको जवाफ रास्वपाले एक दिन पाइ पाइ चुकाएर दिनै पर्छ । यी प्रश्न केन्द्रित बहस हुन आवश्यक छ ।

लोकतन्त्र आफैँमा विधिको शासन हो । राज्य व्यवस्थालाई सन्तुलित बनाउन राज्यमा कार्यपालिका, व्यवस्थापिका र न्यायालयकाको परिकल्पना भएको हो । 

रविको मुद्दामा हस्ताक्षर संकलन गर्नु पार्टीको रणनीति रहेको प्रष्ट छ । यो रणनीतिको नतिजा कस्तो देखिन्छ, त्यो थाहा पाउन ०८४ को चुनाव पर्खँदा हुन्छ । 

अब कलाकार केन्द्रित नै बनौँ । कलाकार दलको रणनीतिमा कन्भिन्स हुन मिल्छ ? रास्वपाको रणनीतिमा कलाकार जोडिनुलाई सामान्य मान्न मिल्छ ? के कलाकारको हस्ताक्षर मुद्दामा देखिने हो ? कस्तो अभियानमा सहभागिता जनाएँ भनेर कलाकारले ख्याल गरेका छन् ? किनकि रविको मुद्दाको पीडित भुईँ मान्छे हुन् । जो उनीहरूकै दर्शक हुन् ।

कलाकारहरूको हस्ताक्षरले सन्देश गएको छ– उनीहरूको रविको मुद्दामा पार्टीको दाबी ‘प्रतिशोध’मा कन्भिन्स छन् ।

कलाकारले हस्ताक्षर गरेको विषयमा बुद्धिजीवीहरूको ध्यानाकर्षण भएको छ । यस विषयमा उनीहरूले प्रश्नसमेत उठाएका छन्, ‘पीडकको पक्षमा कलाकारले हस्ताक्षर गर्नु उनीहरूको व्यावसायिक चरित्रभित्र पर्छ ?’

कलाकार दीपक राज गिरी रविको पक्षमा हस्ताक्षर गर्नु कलाकारको व्यावसायिक चरित्रभित्र नपर्ने बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘कलाकार यसरी कुनै अभियानमा प्रत्यक्ष जोडिनु उचित होइन । यसले गलत सन्देश जान्छ । उहाँहरू कलाकार हो । कलाकै माध्यमबाट यस्ता विषयमा प्रवेश गर्नुपर्छ । अन्य मञ्च हुँदा हुँदै प्रत्यक्षरुपमा किन जोडिनु ? कलाकै माध्यमबाट यस्ता विषयमा प्रवेश गर्दा प्रभावकारी हुन्छ । व्यावसायिक चरित्र पनि देखिन्छ ।’

कलाकार कुनै पनि पार्टीको आस्था वा रणनीतिसँग जोडिनुलाई व्यक्तिगत स्वतन्त्रता मान्नुपर्ने बुझाइ चलचित्र कलाकार संघका अध्यक्ष मोहन निरौलाको छ ।

उनी भन्छन्, ‘हस्ताक्षर गर्नेहरूले सही वा गलत गरे मैले भन्न मिल्दैन । त्यसलाई कलाकारका रूपमा भन्दा पनि व्यक्तिगत विचारका रूपमा ग्रहण गर्न सकिन्छ । यहाँ अधिकांश कलाकार कुनै दलसँग आस्था राख्ने नै त छन् ।’

यस्ता विषयमा प्रत्यक्ष जोडिनुलाई ‘स्वतन्त्र व्यावसायिक कलाकार’को चरित्र मान्न संकट हुने उनको आशय छ ।

खगेन्द्रको चरित्र

नायक विपिन कार्की, गायक खेम सेञ्चुरी, निर्देशक दीपेन्द्र के खनाल, राजाराम पौडेल, किरण केसी ‘राता मकै’लगायत सक्रिय कलाकार हस्ताक्षर अभियानमा खुलेरै सहभागी भएका छन् । 

यी मध्ये चर्चामा भने खगेन्द्र लामिछाने छन् । कारण– उनकै दोहोरो चरित्र हो ।

गत जेठ ३० मा उनको फिल्म ‘महाभोज’ प्रदर्शनमा आएको थियो । यस फिल्म सहकारी ठगीको विषयमा बनेको छ । 

केही समीक्षकले यो फिल्म ‘रवि’को घटनाक्रमसँग मिल्दो जुल्दो छ समेत भनेका थिए । अर्थात्, त्यो फिल्मले ‘सहरकारी ठगी कसरी हुन्छ ?’ भन्ने विषयलाई राजनीतिक कोणबाट देखाएको छ । जुन फिल्मको नायक खगेन्द्र पनि हुन् । 

‘महाभोज’ प्रचारका बेला ‘सहकारी पीडितको आवाज स्वरूप’ फिल्म बनाइएको बताइएको थियो । अहिले तीनै नायक खगेन्द्र लामिछाने ‘सहकारी पीडक’को पक्षमा हस्ताक्षर गर्न पुगेका छन् । 

सामाजिक सञ्जालमा उनको ‘दोहोरो चरित्र’बारे विभिन्न टीकाटिप्पणी भएको छ । ‘फिल्ममा सहकारी पीडित भुइँमान्छे हुने भनेर देखाउने, बाहिर आफ्नो स्वतन्त्र कलाकारको चरित्र बिर्सिएर पीडकको पक्षमा हस्ताक्षर गर्ने’ भन्दै उनको टीकाटिप्पणी भएको छ । 

हस्ताक्षर र कलाकारिताको चरित्र 

धेरै सिनेमाकर्मी र कलाकार रविको हस्ताक्षर अभियानमा जोडिन चाहँदैनन् । यस विषयमा आफ्नो प्रतिक्रिया मिडियामा नआओस् भन्ने पक्षमै उनीहरू छन् । 

चलचित्र विकास बोर्डका अध्यक्ष दिनेश डीसी पनि यस विषयमा टीकाटिप्पणी नगर्ने मनस्थितिमा छन् । 

भन्छन्, ‘यो विषयमा बोलियो भने राजनीतिक विवादमा परिन्छ । म राजनीतिक विषयमा बोल्दिनँ ।’

खबरहबको प्रयासमा केही फिल्मकर्मीहरू यस विषयमा स्वतन्त्र विश्लेषण गर्न, अनुभव सेयर गर्न र धारण राख्न राजी भए ।

कुनै पनि पेसाको व्यक्ति हस्ताक्षर अभियानमा जोडिनुलाई उसको व्यक्तिगत अधिकार उपयोग र प्रजातन्त्रको सौन्दर्यकै रूपमा ग्रहण गर्दा उचित हुने कलाकार दीपकराज गिरीको विश्लेषण छ । 

उनी भन्छन्, ‘कलाकार पनि व्यक्ति हो । उसको पनि व्यक्तिगत स्वतन्त्रता छ । आरोपी प्रमाणबाट दोषी हुन्छ । कलाकारले एक पक्षमा विचार राख्नुलाई प्रजातन्त्रको सौन्दर्य नै मान्दा सुन्दर समाजको परिकल्पना हुन्छ ।’

रविको मुद्दामा समग्रमा तीन विचार देखा परेको दीपकको विश्लेषण छ । पहिलो : रवि अन्यायमा छन् । दोस्रो : अदालतमा प्रवेश गरेको विषयमा बोल्नु हुँदैन । तेस्रो ः राज्य ठिक छ, रवि गलत हुनुहुन्छ । 

हस्ताक्षरमा अभियानमा जोडिएका कलाकारहरू पहिलो विचार अर्थात्, रवि अन्यायमा छन् भन्ने बुझाइसँग कन्भिन्स भएको हुनुपर्ने उनको बुझाइ छ । 

हरेक क्षेत्रका व्यक्तिहरू यी विचारमा बाँडिदा कलाकारहरूले पनि एक मत अँगाल्नुलाई बृहत्तर कोणबाट नलिँदा नै उचित हुने दीपक बताउँछन् ।

उनी भने आफू जनताको कलाकारका हिसाबले हस्ताक्षर अभियानमा सहभागी नहुने बताउँछन् । 

जनता जोडिएको मुद्दा वा विषयमा कलाकारहरू उनीहरूको पक्षमा उभिनु उचित हुने बुझाइ चलचित्र कलाकार संघका अध्यक्ष मोहन निरौलाको छ । 

उनी भन्छन्, ‘कलाकार त जनताको हो नि । जनताकै पक्षमा कलाकार उभिनु उचित हुन्छ ।’

कलाकारहरू पार्टीको सक्रिय सदस्यकै रूपमा देखापर्ने परिपाटी रहेको सन्दर्भ यथावत् हुँदा हस्ताक्षर अभियानमा सहभागीताको विषय उनलाई ठूलो लाग्दैन ।

यो उनीहरूको व्यक्तिगत अधिकार भएकाले सही वा गलत भन्ने अधिकार कसैको नहुने उनको बुझाइ छ । 
 
यसो भनिरहँदा उनी थप्छन्, ‘हस्ताक्षर गर्नु उनीहरूको व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र अधिकार हो । अधिकार कुन ठाउँमा प्रयोग गर्ने उनीहरूको विवेकमा निहित हुन्छ । दर्शक केन्द्रित भएर अधिकार प्रयोग गरे राम्रो ।’

हरेक नयाँ पार्टीको उदय हुँदा कलाकार त्यसैतर्फ ढल्कने विगत रहेकाले अहिले रविको पक्षमा उनीहरू उभिनुलाई अध्यक्ष निरौला आश्चर्यका साथ हेर्दैनन् । 

त्यस्तै, यदि रविको मुद्दा ‘राजनीतिक प्रतिशोध’ भए पनि कलाकारले आफूलाई मूल्याकंन गर्ने हैसियत मात्रै उभ्याउँदा उचित हुने नायक विजय बरालको मत छ ।  

उनी भन्छन्, ‘यस्ता विषयमा कलाकारहरू यही हुनुपर्छ भनेर नलागेको नै राम्रो ।’

कलाकार प्रत्यक्ष कुनै अभियानमा जोडिनुभन्दा न्युट्रल हुनु नै उनलाई ठिक लाग्छ ।

भन्छन्, ‘सबैले आफ्नो विवेकअनुसार विचार राख्नुभएको होला । वा अभियानमा जोडिनु भएको होला । म रविको पक्ष वा विपक्ष दुवैमा नलाग्नेलाई चाहिँ न्युट्रल कलाकार भन्न रुचाउँछु ।’

व्यक्तिगत सम्बन्ध र भावनाले हस्ताक्षर अभियानमा कलाकार जोडिएको हुन सक्ने उनको आशंका छ । 

उनी भन्छन्, ‘कलाकारको पनि भावना हुन्छ । व्यक्तिगत सम्बन्ध हुन्छ । यहाँ त्यही भएको होला । कलाकारको पनि भावनाको कदर गर्नुपर्छ ।’