काठमाडौं– म त दर्शक थिएँ, पहिलो सिटमा बसेर नाटक हेर्दै थिएँ, तर म त्यहाँ बसिरहेको एउटा साधारण दर्शक थिएन रहेछु । म भित्रैबाट कामिरहेकी थिएँ, आँखा रसाइरहेका थिए, मन भक्कानिएको थियो। कारण थियो- ‘चन्द्रलाई कसले मार्‍यो ?’

मण्डला थिएटरमा मञ्चन भइरहेको यो नाटकले केवल एक पात्रको मृत्युको कथा मात्र होइन, समाजले हेर्ने दृष्टिकोण, कानुनी बेवास्ता, पारिवारिक अपेक्षा, आत्मप्रतिविम्ब, मानसिक स्वास्थ्य र समलिङ्गिक सम्बन्धजस्ता गहिरा प्रश्नहरू उठाउँछ। 

‘नथिङ अवाउट अस, उइथआउट अस’ भन्ने मूल सन्देश बोकेको यो नाटक, बहिरा समुदायको आवाज होइन, उनीहरूकै स्वर हो ।  

चन्द्रको मृत्यु : एक नदेखिएको आत्महत्या

सन् १९९७ मा भएको चन्द्र सिंहको रहस्यमय मृत्युलाई नाटकको केन्द्र बनाइएको छ । त्यो मृत्यु केवल चन्द्रको थिएन-त्यो एक मौन मृत्यु थियो, जुन राज्य, समाज, परिवार, आफन्त सबैको चुप्पीले निम्त्याएको थियो ।

नाटकमा देखाइएका तीन भिन्न सपना-तीन दृश्य, तर एउटै पात्रहरूले खेलिएका-हाम्रा अवचेतनहरू र अतीतसँगको द्वन्द्वलाई देखाउँछ। हामी कसरी निरन्तर अघिल्लो चोटमा बाँधिरहन्छौं र त्यो बिर्सन नसक्ने पिडा हामीलाई कतै अर्कै दिशातिर लैजान्छ ।

थ्रीलरको शैलीमा मानसिक अवस्थाको चित्रण

नाटकले थ्रीलरको प्रभावमा मनोवैज्ञानिक अवस्थाहरू देखाउँछ । सुसाइडले पन्छिन खोजिएको पिडा, बेवास्ता, आत्मग्लानि, डर, रिस, लाज र शङ्काहरू सबै पात्रमा देखिन्छन् । परिवारको अपेक्षा र आफैँप्रतिको असन्तुष्टि मिलेर एउटा गहिरो मानसिक उथलपुथल जन्माउँछ । यस्तो संवेदनशील विषयमा एलजीबीटीक्यू+ सम्बन्ध, आत्महत्या, डिप्रेशन, ट्राउमा, अनचाहिँएको प्रेम, धोका, र समाजका लिङ्गीय नियमहरू यति सजीव ढंगले उठाइएका छन् कि दर्शकले कतै न कतै आफूलाई त्यहाँ भेट्छ ।

बहिरा समुदायको ‘स्वर’

नाटकमा बहिरा कलाकारहरूको सक्रिय सहभागिता छ । संवाद मात्र बोलिने भाषा होइन, यहाँ संकेत भाषा, शरीरको हाउभाउ, संगीत र प्रकाश संयोजन सबै बोल्छन् । 

नाटक हेरेपछि बुझिन्छ-वास्तविक समावेशिता भनेको केवल उनीहरूलाई दर्शक बनाउनु होइन, कलाकार बनाउनु हो। ‘हाम्राबारे हामीबिनाको निर्णय होइन’ भन्ने अन्तर्राष्ट्रिय नारालाई नाटकले गहिराइमा पुर्‍याएको छ।

प्रेम र पीडा : एउटै सिक्काका दुई पाटो

प्रेमले आशा दिन्छ, तर कहिलेकाहीँ घात पनि गर्छ। पात्रहरू बीचको सम्बन्धमा देखिएको चाहना र धोकाले दर्शकलाई भावनात्मक रूपमा हल्लाउँछ। नाटकभित्रको भयानक संगीत संयोजन, आँसु झार्ने दृश्यहरू र तीव्र संवादहरू दर्शकलाई रोइरहन बाध्य पार्छन्। मलाई व्यक्तिगत रूपमा नाटकले यति छोयो कि आँखा रसाए, मन सुन्नियो।

निष्कर्ष : मौनता बोल्न थाल्दा

‘चन्द्रलाई कसले मार्‍यो?’ भन्ने प्रश्न एउटा पात्रसँग मात्र होइन, हामी सबैसँग गरिएको प्रश्न हो। यदि हामी समाजका नियम, कानुनी अन्याय, लिङ्गीय भेदभाव र मौन पीडाहरूप्रति चुप छौं भने हामी पनि चन्द्रको मृत्युमा सहभागी हौँ। यो नाटक नहेरेर बस्नु, एउटा महत्त्वपूर्ण सामाजिक बहसबाट टाढा बस्नु हो । यदि तपाईंले कहिल्यै सोध्नुभएको छैन भने ‘किन मानिसहरू चुप लाग्छन्?’ यो नाटक त्यो उत्तर हो।

तस्बिरहरू :