काठमाडौं – भारत र अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको प्रशासनबीच बढ्दो निकटताले चिनियाँ सञ्चारमाध्यमको ध्यान खिचिरहेको छ। चीनले भारतको कूटनीतिक चालहरूलाई अमेरिकासँग सम्बन्ध नबिग्रियोस् भन्ने चासोका रूपमा व्याख्या गरिरहेको छ। तर, भारतको रणनीतिक सोच निकै फराकिलो छ।

ट्रम्पको दोस्रो कार्यकालमा चीनमाथि थप आक्रमक नीति अख्तियार गरिँदा भारतलाई अमेरिका को एक महत्वपूर्ण साझेदारको रूपमा हेरिएको छ। भारतले सुरक्षा, व्यापार, प्रविधि र रक्षा क्षेत्रमा अमेरिकासँग सहकार्यलाई सुदृढ बनाउँदै आएको छ। चीनले देखाउने असहजता त्यसैको प्रतिविम्ब हो।

भारतले केवल चीनको सन्तुलन कायम राख्न अमेरिकालाई रोजेको होइन, बरु बहुपक्षीय सम्बन्धमार्फत आफ्नो कूटनीतिक स्वतन्त्रता जोगाउँदै आएको छ। रूस र युरोपेली संघसँगको सम्बन्ध कायम राख्दै अमेरिका सँगको सहकार्यमा भारत सक्रिय छ।

भारत-अमेरिका व्यापार सन् २०२३ मा १९० अर्ब डलर पुगेको छ, जुन चीनसँगको १३६ अर्ब डलरको व्यापारभन्दा बढी हो, यद्यपि चीनसँगको व्यापार घाटाले भारतलाई झन् सतर्क बनाएको छ। त्यसैले भारतले आपूर्ति शृंखला विविधीकरण र प्रविधिमा सहकार्यलाई प्राथमिकता दिएको छ।

रक्षा क्षेत्रमा संयुक्त सैन्य अभ्यास, प्रविधि साझेदारी र लडाकु विमानको इन्जिन सहविकास जस्ता सम्झौताले भारतको नयाँ रक्षा रणनीति प्रष्ट देखिन्छ — विविध साझेदारी, निर्भरता होइन।

चीन भारत-अमेरिका सम्बन्धलाई केवल रणनीतिक सन्तुलनका रूपमा हेर्छ, तर भारतको दृष्टिकोण दीर्घकालीन राष्ट्रिय हित र विश्व शक्ति बन्ने सोचमा आधारित छ। भारतको कूटनीति अब प्रतिक्रियात्मक होइन, रणनीतिक छ।