नेकपा (माओवादी केन्द्र) ले प्रतिपक्षीको भूमिकामा पुगेपछि संसदमा विभिन्न प्रश्नहरू उठाइरहेको छ । उक्त पार्टीका नेता एवम् प्रतिनिधि सभाका सदस्य छिरिङ डम्डुल लामा (भोटे) ले संसद बैठकमै नेकपा (एमाले) का सचिव योगेश भट्टराईलाई हतियार तस्करको आरोप लगाएपछि संसदमा निरन्तर खैलाबैला मच्चिइरहेको छ । प्रतिवादमा एमालेका सांसदहरूले माओवादी नेतृत्वमा भएको १० वर्षीय सशस्त्र संघर्षलाई ‘माओवादी हिंसा’ का ट्याग लगाउन खोजेका छन् ।

लामाले भट्टराईमाथि लगाएको ‘जनयुद्धको समयमा चन्दा असुली र हतियार तस्करी गरेको’ आरोप र लगातारको सत्ताभोगपछि बाध्यतावश प्रतिपक्षी हैसियतमा पुगेको माओवादी केन्द्रको अबको भविष्य लगायत विषयमा लामासँग कृष्ण तिमल्सिनाले गरेका कुराकानीको सम्पादित अंश:

तपाईंले संसदमा योगेश भट्टराईलाई ‘जनयुद्ध हामी गरिराखेका थियौं, तिमी हतियारको तस्करी गर्थ्यौ, चन्दा आतङ्क फैलाइराखेका थियौ’ भनी आरोप लगाउनुभयो । प्रमाण भएरै बाेल्नुभएको कि आरोपका लागि मात्रै ?

यो हामीले मात्रै भनेको होइन, विश्वले नै थाहा पाइसकेको कुरा हो । क्याम्पसमा चन्दा असुल्ने गरेको त एउटा विद्वानले नै भनेका हुन्‌ । हतियार तस्करी गरेको कुरा उनको पार्टीका पूर्वअध्यक्ष माधवकुमार नेपालले नै भनेको कुरा हो । यी तथ्यकै आधारमा हामीले भनेका हौँ ।

उहाँ (योगेश) ले हाम्रो महान् जनयुद्धलाई हिंसा भन्नुभयो । तर त्यो हिंसा हुँदै होइन । जहानियाँ एकातमक शासन प्रणालीको विरुद्धमा हो । हरेक देशमा विद्रोह हुन्छ, नेपालमा पनि एउटा विद्रोह भयो ।

वि.सं. २००७ सालदेखि ज-जसले जे-जे गरे, त्यसलाई मैले सम्मान गर्छु । तर ती विद्रोहीहरूले आफूले विद्रोह गरेको राम्रो र अरूले गरेको कुरालाई नराम्रो हिंसा भन्ने कुरा न्यायोचित हुँदैन । एउटा दलको नेता हुँ भन्ने मान्छेले विचार गरेर बोल्नुपर्छ । उहाँले त्यहाँ असाध्यै गैरजिम्मेवार तरिकाले बोल्नुभएको छ ।

त्यसमा मैले उहाँले गर्दै आएको हतियार तस्करीको सन्दर्भ निकालेको हुँ । हतियार तस्कर गर्नेलाई शान्तिको प्रतीक भन्न मिल्छ त ? शान्तिको प्रतीक हुँ भन्ने आँट र हिम्मत उहाँमा छ त ? त्यो हतियार तस्करी मात्रै हैन, दलाली पनि हो । जानाजान मान्छेमाथि खतरा पार्ने कुरा; यो पाप पनि हो ।

हतियार तस्करी तपाईंहरूका लागि कि राज्यका लागि भएको थियो ?

जहाँ पनि राज्य पक्षले आफ्नो वर्गको पक्षधरताका लागि लडाइँ गर्छ भने विद्रोहीहरूले पनि आफ्नै वर्गका लागि अधिकारको लडाइँ लड्छन्‌ । यी दुईबीच हतियार उठ्नु एउटा स्वाभाविक प्रक्रिया हुन्छ ।

अरू बिचौलिया दलाल-तस्करहरू यताबाट पनि हत्या गर्न लगाउने, उताबाट पनि हत्या गर्न लगाउने गर्छन्‌ । तिनै बिचौलिया दलालले राज्य र विद्रोही दुबैलाई हतियार उपलब्ध गराउँछन्‌ ।

हतियार भित्र्याउने र ओसारपसार गर्ने आफैँमा अपराधी पनि हुन्‌ । उनीहरू न विद्रोही पक्ष, न त सरकारी पक्षका नै हुन्छन्‌ । त्यस्तो दलालले झन्‌ घातक काम गरिरहेको हुन्छ । हिंसालाई थप चर्काउन सक्छ । हिंसाको वास्तविक नाइके उही हुन्छ ।

तपाईंहरूमाथि भारत–चीनबाट हतियार तस्करी गरेर हिंसा मच्चाएको आरोप लागिरहेका छ । त्यसो हो भने त तपाईंहरू पनि त्यही कोटीमा पर्नुभयो होला नि !

हामीले हिंसा गरेका हैनौँ, सशस्त्र युद्ध गरेका हौँ । हतियार सहितको राज्यको विरुद्धमा लडिएको युद्ध हो । देशभित्र लड्नेलाई ‘जनयुद्ध’, ‘सशस्त्र युद्ध’ या ‘सङ्घर्ष’ इत्यादि भनिन्छ ।

हाम्रा आफ्नै लिडरहरूभित्र एउटा लिडर छैन । सबै लिडरमा बोसो लाग्यो । हामीमा ‘यस्तो हुँदो रहेछ, यस्तो पाइँदो रहेछ, मैले नै नेतृत्व गर्नुपर्छ’ भन्ने अहमता पलायो । त्यसो भएपछि जनता र अरू पार्टीले केही गर्नैपरेन

जब अधिकार मागेर प्राप्त हुँदैन, तब लडेर लिनुपर्छ भन्ने मान्यतामा आधारित भई हामीले गरेको विद्रोहलाई हिंसा भन्न मिल्दैन । तर अरूलाई चाहिँ हतियार दिने, अनि आफू चाहिँ फेरि हिंसा भन्ने ! त्यसो भन्न नैतिकताले दिँदैन । त्यो पनि एउटा जिम्मेवार व्यक्तिले बोल्ने ! त्यस्तो बोल्नु शोभनीय भएन ।

उहाँहरूले वा त्यो सर्कलले ल्याएको हतियार तपाईंहरूसम्म आइपुगेको परिस्थिति थियो ? तपाईंहरूलाई नै ल्याएर दिएका हुन् र ?

हामी (माओवादी केन्द्र) र नेकपा (एमाले) एकता भएपछि बनेको सरकारका पूर्वमन्त्री (प्रेम आले) ले भन्नुभएको छ । हामीले प्रमाणबिना बोल्न मिल्दैन ।

एकजना विद्वान सरले पनि चन्दा असुलीमा लागेको भन्नुभएको छ । त्यो चन्दा किन असुल्यो त ? त्यसो गर्नु बिचौलिया, दलाली र तस्करी गरेको हो । तै पनि हामी यसलाई यसरी नलिइयोस्‌ भन्ने चाहन्थ्यौँ । तर उहाँले त्यो कुरा निकालेपछि यो कुरा भन्न बाध्य भएका हौँ ।

आरोप-प्रत्यारोपका लागि मात्रै भन्नुभएको हो कि ?

वि.सं. २००७ सालमा कांग्रेसको मुक्ति सेनाले जे-जे घटना घटाए पनि ती सबैलाई जहानियाँ राणा शासनको विरुद्धमा लड्ने लडाइँ भएकाले हामी सम्मान गर्छौं । जनताको अधिकार खोस्ने शासकविरुद्ध लड्नु नै पर्छ । त्यस्ता संघर्षलाई म हिंसा भन्दिनँ ।

कसैले गिराउने र होच्याउने खालको अभिव्यक्ति दिन्छ भने उसले गरेको सो कामलाई पनि हिंसा नै भन्नुपर्ने होला । एउटा तहमा पुगेको मान्छेले यस्ता कुरा गर्न सुहाउँदैन ।

एउटा कार्यक्रममा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र पूर्वप्रधानमन्त्री एवम्‌ काँग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा पुग्दा नाराबाजी गरे । आफ्नो रोष पोखे । त्यसरी रोष पोख्न पाउने, त्यसका लागि हिम्मत र साहस जुटाउने चेतना माओवादी आन्दोलनले नै सृजना गरेको हो

यो त अब उहाँहरूको भाष्य भइहाल्यो। अब अर्को प्रश्न तपाईंले जोडिहाल्नुभयो । २००४ सालमा जन्मेको कांग्रेस पार्टीले २००६ सालमै देशव्यापी रूपमा हतियार सहितको क्रान्ति कसरी गर्‍यो होला ? उसको पनि हतियारको उपलब्धताका विषयमा यस्तै तस्करी र माफियाको कुराहरू जोडिएर आउलान् ।

तपाईंहरू आफूले क्रान्ति गरेको भन्नुहुन्छ, तर जनताले तपाईंहरूलाई नै एक पछि अर्को चरणमा दण्डित गरिराखेका छन्, किन ?

म दण्डित महसुस गर्दिनँ । नेपाली जनताले माओवादी पार्टीलाई एकपटक अवसर दिएको हो ।

हाम्रा आफ्नै लिडरहरूभित्र एउटा लिडर छैन । सबै लिडरमा बोसो लाग्यो । हामीमा ‘यस्तो हुँदो रहेछ, यस्तो पाइँदो रहेछ, मैले नै नेतृत्व गर्नुपर्छ’ भन्ने अहमता पलायो । त्यसो भएपछि जनता र अरू पार्टीले केही गर्नैपरेन । नेतृत्वपङ्क्तिको त्यो अहमताले नै पार्टीभित्र आन्तरिक कलह उत्पत्ति भई पार्टी टुटफुट भयो । माओवादी विभाजन गर्न अरू कसैले द्वन्द्व गराएको हैन ।

तपाईंहरूको पार्टी संरचनामै खोट लागेको हो ?

पार्टी संरचनामा भन्दा पनि त्यो बेलाको नेतृत्वहरूमा खोट भयो । भाइ-भाइ भएर छुट्टिए । अहिले जुट्न लागेका छन्‌ ।

अब पहिलाकै जसरी बहुमत ल्याउने तरिकाले अघि बढ्न हामी लागिपरेका छौं ।

‘बाघको छालामा स्यालको रजाइँ’ भने जस्तो तपाईंहरूले के-के रोप्नुभयो, अर्कोले बाली लिएर गयो भनेको सुनिन्छ । तपाईंहरू यतिखेर तरबारको धार माथिको यात्रा जस्तो परिस्थितिबाट गुज्रिनु परिराखेको हो ?

बाघको छालामा स्यालको रजाइँ त अहिले भइरहेको छ । गणतन्त्र, संविधान सभा, नयाँ संविधान, संघीयता, समावेशी, समानुपातिक, धर्म निरपेक्षता लगायत उपलब्धि माओवादीकै नीति हो । अरू दलहरूले अहिले माओवादीको त्यही नीतिमा रजाइँ गरिरहेका हुन्‌ ।

कांग्रेसको पालामा गाविसमा तीन लाख रुपैयाँमात्रै बजेट जान्थ्यो । एमालेको पालामा ५ लाख  जान्थ्यो । माओवादीले लडेर ल्याएको सङ्घीयताका स्थानीय तहमा एउटै पालिकामा १५ देखि ८० करोडसम्म, नगरपालिकामा अर्बौं रुपैयाँ पुग्न थालेको छ

त्यही माओवादीलाई अहिले अपमानित गर्ने कार्य भइरहेको छ । त्यति मात्रै होइन; कुलमान घिसिङजस्ता कर्मचारीलाई पनि लपेट्ने काम भइरहेको छ । प्रहरी प्रमुखजस्ता व्यक्तित्वको ‘जिब्रो थुत्ने’ कुरा बोलेर अहिलेको सरकार आफैँ गिरिरहेको छ । हामी त माथि उठ्दैछौँ ।

अहिले निर्णायक मतदाता पुस्ताले १० वर्षे सशस्त्र सङ्घर्ष देखेन, राजाको निरङ्कुशता पनि भोगेन । त्यो पुस्तामा माओवादी संघर्ष अनावश्यक थियो भन्ने नकारात्मकता उत्पन्न भएको हो कि तपाईंहरूले बुझाउन नसक्नुभएको ?

नयाँ युवा पुस्ता माओवादी प्रति नकारात्मक छैनन् । पछि जन्मने पुस्ताका लागि अगाडीका घटना इतिहास नै हुन्छ । पढेका, तर भोगेका हुँदैनन्‌ ।

युवाहरूको एउटा पङ्क्तिले चाहिँ बहुदलीय भनिएको व्यवस्था रहँदाको अलिअलि अनुभव लिएका छन् । उनीहरू गणतान्त्रिक आन्दोलन पनि देखे । तर त्यसको आधार १० वर्षे जनयुद्धमा सहभागी भएनन्‌ । उनीहरूमा अब के गर्ने भन्ने उकुसमुकुस छ ।

त्यसैले एउटा कार्यक्रममा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र पूर्वप्रधानमन्त्री एवम्‌ काँग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा पुग्दा नाराबाजी गरे । आफ्नो रोष पोखे । त्यसरी रोष पोख्न पाउने, त्यसका लागि हिम्मत र साहस जुटाउने चेतना माओवादी आन्दोलनले नै सृजना गरेको हो ।

नयाँ युवालाई गाँस, बास र कपास जुटाउन रोजगारी अभाव छ । यो समस्यालाई सम्बोधन गर्नेगरी काम नगरे कुनै पनि पार्टीले सुख पाउँदैनन्‌ । यसतर्फ अघि नबढे अफगानिस्तान, श्रीलङ्का र बङ्गलादेश त के ! फ्रान्सेली राजा लुई सोह्रौंलाई झैँ युवाहरूले नेताहरूको टाउको काटेर फुटबल खेल्छन् भन्ने कुरा मैले राखिसकेको छु ।

तीन महिना अघि तपाईंको पार्टीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ गठबन्धन सरकारका प्रधानमन्त्री हुँदै गर्दा हरेक मञ्‍चमा पुग्नासाथ देशमा कायापलट भएको दाबी गर्नुहुन्थ्यो, तपाईंहरू सरकारबाट बाहिरिनेबित्तिकै लुई सोह्रौंको उदाहरण किन दिनुपर्ने ?

माओवादी पवित्र संगठनबाट आएको पार्टी हो । त्यसको नेतृत्व कालापानी र बाँसबारी छालाजुत्ता कारखाना बेचेर आएको हैन । हामी उद्योगधन्दा बेचेर आएको हैनौँ ।

भारतमा प्रचण्ड नबोल्नु कूटनीतिक कुरा हो । हामीले देश त बेचेको छैनौँ । चुच्चे नक्साको जस एमाले अध्यक्ष ओलीले लिन खोजिरहन्छन्‌ । ‘हामीले गर्‍यौँ’ भन्छ । उसले गरेको हो भने जमिन पनि फिर्ता गर्नुपर्‍यो नि

कांग्रेसको पालामा गाविसमा तीन लाख रुपैयाँमात्रै बजेट जान्थ्यो । एमालेको पालामा ५ लाख  जान्थ्यो । माओवादीले लडेर ल्याएको सङ्घीयताका स्थानीय तहमा एउटै पालिकामा १५ देखि ८० करोडसम्म, नगरपालिकामा अर्बौं रुपैयाँ पुग्न थालेको छ ।

त्यो माओवादीको पालामा अर्थमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराई हुँदा गरिएको हो । देशैभर माओवादीले सडक बनायो, कुलमानले लोडसेडिङ हटाए । हामी सत्तामा नभएको बेला पनि र सत्तामा भएको बेला पनि राम्रो ढङ्गले काम गरेका छौँ ।

तपाईंले अघि नै नेतृत्वमा बोसो लाग्यो भन्नुभयो, राष्ट्रियताका सवालमा पनि प्रचण्ड प्रखर देखिनुहुन्न । ‘कालापानी, लिम्पियाधुरा लिपुलेक नेपालको हो’ भनेर उहाँले दिल्ली पुग्दा पनि बोल्न सक्नुभएन । यस्तो व्यवहारको हिसाबकिताब समेत थपेर नागरिकले माओवादीलाई थप दण्डित गर्छन्‌ भन्ने लाग्दैन ?

प्रचण्डले दिल्लीमा बोल्नु/नबोल्नु एउटा कुरा हो । जहाँ मन लाग्यो, त्यहीँ बोल्नु पनि हुँदैन ।

चुच्चे नक्सा निकालेर मात्रै हुन्छ र ? काम गर्नु परेन ? चुच्चे नक्साको जस एमाले अध्यक्ष ओलीले लिन खोजिरहन्छन्‌ । ‘हामीले गर्‍यौँ’ भन्छ । उसले गरेको हो भने जमिन पनि फिर्ता गर्नुपर्‍यो नि !

भारतमा प्रचण्ड नबोल्नु कूटनीतिक कुरा हो । हामीले देश त बेचेको छैनौँ ।