काठमाडौं- जब अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले ‘लेसोथोको बारेमा कसैले पनि सुनेको छैन’ भनेर दाबी गरे तब यो अफ्रिकी देशले आश्चर्यजनक प्रतिक्रिया दियो । संसद्लाई सम्बोधन गर्दै ट्रम्पले आफ्ना पूर्ववर्तीहरूले गरेको खर्चको आलोचना गर्ने क्रममा लेसोथोको नाम लिएका थिए ।

ट्रम्पले लेसोथोले दिइरहेको सहयोगको उल्लेख गर्दै कसैले पनि यो देशको नाम सुनेको छैन भनेका थिए । उनले भने, ‘लेसोथोमा एलजीबीटिआइप्लसलाई प्रवर्द्धन गर्न ८० लाख डलर खर्च गरिएको थियो । तर कसैले पनि यो देशको नाम सुनेको छैन ।’

ट्रम्पको यस्तो टिप्पणीपछि लेसोथोका विदेशमन्त्री लेजोआन पोटजोआनले बीबीसीसँग कुरा गर्दै आफू छक्क परेको प्रतिक्रिया दिएका छन् । उनले भनेका छन्, ‘म छक्क परेँ, कसैले कहिल्यै नसुनेको देश,त्यही देश हो जहाँ अमेरिकाको स्थायी दूतावास छ ।’

यो सानो दक्षिणी अफ्रिकी देश लगभग पूर्णतया पहाडमा अवस्थित छ । यो पूर्णतया दक्षिण अफ्रिकाले घेरिएको छ । यसबाहेक यस देशबारे जान्नुपर्ने धेरै कुरा छन् । यस रिपोर्टमा लेसोथोबारेका ८ कुराको चर्चा गरिएको छ ।

किङडम इन स्काई

लेसोथो राज्य धेरैजसो पहाडी छ । धेरै गाउँहरू पैदल, घोडा वा सानो विमानबाट मात्र पुग्न सकिन्छ । यसलाई ‘आकाशमा राज्य’ भनेर चिनिन्छ र इन्साइक्लोपेडिया ब्रिटानीकाका अनुसार यो समुद्र सतहबाट १००० मिटरको औसत उचाइ भएको विश्वको एक मात्रै स्वतन्त्र देश हो । यो देश विश्वको सबैभन्दा खतरनाक रनवेका लागि परिचित छ । यो धावनमार्गको नाम मेट्केन हो । यसको लम्बाइ छोटो छ र दुवै छेउमा खाडल छ ।

दक्षिण अफ्रिकाले घेरिएको देश

लेसोथो पूर्ण रूपमा दक्षिण अफ्रिकाले घेरिएको छ र पहाडहरूले घेरिएको छ । यहाँ कृषियोग्य जमिन धेरै छैन, त्यसैले यहाँका मानिसहरू खाद्यान्नको अभावबाट ग्रस्त छन् र दक्षिण अफ्रिकामा काम गर्ने मानिसहरूको आम्दानीमा निर्भर छन् ।

दशकौँदेखि हजारौँ कामदार कामको खोजीमा छिमेकी देशहरूमा गएका हुन्छन् । उनीहरूको आफ्नै देशमा अवसरहरूको गम्भीर अभाव छ । लेसोथोको जनसंख्या २० लाखभन्दा बढी छ । यसको संस्कृति र भाषा दक्षिण अफ्रिकाको जस्तै छ ।

उनीहरूको भाषा, सेसोथो, अफ्रिकाका ११ आधिकारिक भाषाहरू मध्ये एक हो । वास्तवमा, लेसोथो भन्दा दक्षिण अफ्रिकामा सेसोथो भाषीहरू धेरै छन् । दक्षिण अफ्रिकामा लगभग ४६ लाख मानिसहरूले यो भाषा बोल्छन् ।

सेतो सुन

पठारको कठोर हावापानीका कारण लेसोथोमा स्रोतसाधनको अभाव छ । तल्लो क्षेत्रहरूमा कृषि भूमि कम छ । यसको सबैभन्दा ठूलो स्रोत पानी हो, जसलाई स्थानीय रूपमा ‘सेतो सुन’ भनेर चिनिन्छ । यो पानी दक्षिण अफ्रिकामा निर्यात गरिन्छ । यद्यपि, यहाँबाट हिरा पनि निर्यात गरिन्छ ।

बासोथो

लेसोथोमा बस्ने मानिसहरूलाई बासोथो भनिन्छ । मोकोरोट्लोस भनिने कम्बल र परम्परागत टोपी बासोथो मानिसहरूको पहिचान हुन् । यो राष्ट्रिय प्रतीक हो र यसलाई देशको झण्डाको केन्द्रमा स्थान दिइएको छ ।

मोची ऊनको कम्बलहरूमा सुन्दर र रंगीन डिजाइनहरू हुन्छन् जसले बासोथो मानिसहरूको इतिहासबाट फरक कथाहरू बताउँछन् । बासोथो मानिसहरूले विशेष अवसरहरूमा यसलाई शालको रूपमा प्रयोग गर्छन् र उपहारको रूपमा दिन्छन् ।

अफ्रिकामा स्किइङ

जब हिउँ पर्ने क्षेत्रहरूको कुरा आउँछ, युरोप वा उत्तरी अमेरिकाको सम्झना आउँछ । तर लेसोथो पनि हिउँ खेलकुद गन्तव्यहरूमा पर्छ । अफ्रिकाका केही स्की रिसोर्टमध्ये एक, यो महादेशको सबैभन्दा अग्लो स्की रिसोर्टको घर हो । अफ्रिस्की नामको यो रिसोर्ट समुद्र सतहबाट ३,२२२ मिटरको उचाइमा छ । मालोती पर्वतमा अवस्थित यो रिसोर्टले महादेश र विश्वभरका पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्छ ।

एचआईभीको समस्या

लेसोथोमा विश्वमै सबैभन्दा बढी एचआईभी संक्रमित छन् । यहाँ पाँच वयस्कमध्ये एकजना एचआईभी पोजिटिभ छन् । प्रति १००,००० जनसंख्यामा संक्रमण दर धेरैजसो देशहरूको तुलनामा सबैभन्दा उच्च छ ।

अमेरिकी विदेश विभागका अनुसार २००६ देखि अमेरिकी सरकारले एचआईभी समस्या समाधान गर्न यस देशलाई लगभग एक अर्ब डलर सहयोग प्रदान गरिसकेको छ ।

उच्च आत्महत्या दर

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार, लेसोथोमा विश्वकै उच्च आत्महत्या दर पनि छ, जहाँ प्रति १००,००० जनसंख्यामा लगभग ८७.५ जनाको आत्महत्या दर छ ।

विश्वव्यापी रूपमा आत्महत्याको औसत ९ छ र लेसोथोको दर १० गुणा बढी छ । यसको सबैभन्दा ठूलो कारण लागूपदार्थ र मदिराको दुरुपयोग, जागिरको अभाव र कमजोर मानसिक स्वास्थ्य प्रणाली भएको बताइन्छ ।

अमेरिकामा लुगा निर्यात

अमेरिकामा कपडा निर्यात गर्ने सन्दर्भमा यो उप-सहारा अफ्रिकाको सबैभन्दा ठूलो देश हो । गत वर्ष, लेसोथोले अमेरिकामा डेनिम र कपडासहित २३७ मिलियन डलर मूल्यको कपडा निर्यात गरेको थियो ।

अफ्रिकी वृद्धि र अवसर ऐन अन्तर्गत, अफ्रिकी देशहरूलाई आफ्ना केही उत्पादनहरू अमेरिकामा करमुक्त निर्यात गर्न अनुमति दिइएको छ । लेसोथोले यस ऐन अन्तर्गत व्यापार गर्छ । यस सम्झौता अन्तर्गत सबैभन्दा धेरै उत्पादनहरू निर्यात गर्ने सन्दर्भमा लेसोथो दोस्रो स्थानमा छ ।