नवलपुर– झण्डै बीस वर्षअघि नेपालमा चोरी शिकारीले सबैभन्दा बढी गैंडा मारेका थिए ।
चोरी शिकारीले वि.स. २०५८ सालमा ३८ गैंडा मारेका थिए । चोरी शिकारीले गैंडा मार्ने क्रम बढेपछि मध्यवर्ती क्षेत्रका युवाको सक्रियतामा गैंडा संरक्षण अभियानहरु चल्दै आएका छन् ।
२०७२ सालमा गणना गर्दा नेपालमा ६ सय ४५ वटा गैंडा भेटिएका थिए । त्यतिबेलाको गणनामा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा मात्रै ६ सय ५ वटा गैंडा रहेको भेटिएको थियो ।
गएको चैतमा गणना गर्दा संख्या बढेर ७ सय ५२ गैंडा भेटियो । गत उक्त गणनाअनुसार चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा गैंडाको संख्या ६ सय ९४, शुक्लाफाँटा वन्यजन्तु आरक्षणमा १७ वटा, बर्दिया राष्टिय निकुञ्जमा ३८ वटा र पर्सामा ३ वटा गैंडा भेटिए । हरेक पाँच पाँच वर्षमा गैंडा गणना गरिँदै आएको छ ।
विश्वमै दुर्लभ एक सिङ्गे गैंडाको जोडी तीन वर्षअघि नेपालले चीनलाई उपहार दिएको थियो ।
माओवादी राजनीति द्वन्द्व उत्कर्षमा पुगेकाबेला ०५८ सालमा चोरी शिकारीले सबैभन्दा बढी संख्यामा गैंडा मारे पनि त्यसयता भन्दा चोरी शिकारीले गैंडामा मार्ने क्रम न्यून भएको छ । तर कालगतिले गैंडा मर्ने क्रम भने बढिरहेको छ ।
चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जका सूचना अधिकारी लोकेन्द्र अधिकारीका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा निकुञ्जमा चार गैँडा चोरी सिकारीले मारेका थिए भने प्राकृतिक कारणले २८ वटा मरेका थिए । आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा मात्रै ४३ वटा गैंडा कालगतिले मरेका छन्।
सबैभन्दा बढी गैंडा रहेको चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा चालु आर्थिक वर्षको एक महिनाको अवधिमा मात्रै ६ वटा गैंडा मरेका छन् । निकुञ्ज प्रशासनकाअनुसार ६ गैंडामध्ये पाँच गैंडा कालगतिले मरेको भेटिएको छ।
निकुञ्जको चितवनको माडी बगइ सेक्टर अन्तर्गत घाँघरको बाटुलीचौरमा गत साउन ११ गते अन्दाजी २० वर्षको गैँडा मृतावस्थामा भेटिएको थियो ।
उक्त गैंडाको खाग काटिएको र टाउकाको हड्डीमा गोली लागेको जस्तो चोट देखिएको निकुञ्जले बीस दिनपछि आइतबार मात्रै सार्वजनिक गरेको थियो । यद्यपि अनुसन्धान जारी रहेको निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत अणनाथ बरालले बताए ।
पछिल्लो पटक साउन २० गते चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जको पश्चिम सेक्टरमा पर्ने नवलपुरको कावासोती ७ मा रहेको नमूना मध्यवर्ती सामुदायिक वनमा पोथी गैंडा मृत फेला परेको थियो।
त्यसअघि साउनको पहिलो साता नवलपुरकै अमलटारी सेक्टरअन्तर्गत रतनपुर घाटमा अन्दाजी ३० वर्षको गैंडा मृत अवस्थामा फेला परेको थियो । नारायणी नदीका किनारमा बालुवामा गढेको अवस्थामा भाले गैंडा भेटिएको थियो ।
यस्तै, साउन ४ गते चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जको कसरा नजिकै राप्ती नदी किनारमा दुई महिनाको केटा गैंडा मृत अवस्थामा भेटिएको थियो । मृत भेटिएका ती सबै गैंडाको अंगहरु सुरक्षित रहेका थिए ।
कालगतिले गैंडा मरे पनि चोरी शिकारीले गैंडा मार्ने क्रम भने कम रहेको निकुञ्जको भनाइ छ । पछिल्लो समय मानवीय कारणले भन्दा पनि प्राकृतिक कारणले गैंडा मरेको संरक्षण अधिकृत बराल बताउँछन् । त्यसैले गैंडा संरक्षणमा सफलता मिलेको उनको भनाइ छ ।
गैंडा मारेमा वा यसको अंग किनबेच वा ओसारपसार गरेमा १५ वर्ष कैद र १० लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना वा दुवै सजाय हुने कानूनी प्रावधान छ ।
प्रतिक्रिया