काठमाडौं– काठमाडौं महानगरपालिकाले काठमाडौं महानगरपालिकाको वडा नम्बर १७, १७ र २५ को बीच भागमा अवस्थित इखा पुखु (पोखरी)लाई लिच्छवीकालीन अवस्थाकै स्वरुपमा ल्याउने कार्य सुरु गरेको छ । इखा पुखु एक ऐतिहासिक पोखरी हो ।

महानगरका प्रमुख बालेन शाहले आज सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमार्फत पोखरी निर्माणको काम सुरु गरिएको जनाएका छन् । उनले ३ करोड ६४ लाख रुपैयाँको लागतमा पुनर्निर्माण भइरहेको पोखरीको क्षेत्रफल करिब साढे ७ रोपनी रहेको उल्लेख गर्दै ६ रोपनी क्षेत्र भने पानीका लागि छुट्याइएको बताएका छन् ।

पोखरीको वरिपरि २ मिटर चौडाइको पैदलमार्ग निर्माण गरिनेछ, जहाँ मानिसहरू हिँड्न, विचार गर्न र पोखरीको शान्त वातावरण महसुस गर्न सक्नेछन् ।

पोखरी निर्माणसँगै आकाशे पानी सङ्कलन प्रणाली पनि बनाइने मेयर शाहले जनाएका छन् । पोखरीको पुनर्निर्माणले जल प्रणाली (ब्लु ल्याण्डस्केप) को पुनःस्थापना गर्नेछ । यो प्रयास जलचक्र, वातावरण, र सम्पदासँग पुनः सम्बन्ध जोड्ने साझा सङ्कल्प रहेको उनको भनाइ छ ।

काठमाडौं महानगरपालिकाभित्र रहेका प्रख्यात हिटीहरू जस्तै मरुहिति, कोहिति र अन्य ढुंगेधाराहरूसँग पनि इखा पुखुको अन्तरसम्बन्ध रहेको स्थानीय जानकारहरू बताउँछन् ।

विज्ञहरूका अनुसार, पानीको स्रोत व्यवस्थापन गर्न काठमाडौंको उत्तरी सिरान क्षेत्रपाटीमा यो पोखरी निर्माण गरिएको थियो।

कुनै समय क्षेत्रपाटी नै शहरको उत्तरी सिमाना थियो र त्यसभन्दा पर बस्ती थिएन । त्यसैले स्थानीय बासिन्दाले पानी जम्मा गर्न इखा पुखु बनाएका थिए ।

पोखरीको नजिकै इखानारायण मन्दिर स्थापना गरिएको थियो ।  त्यसबेला जमिनमा पानी पुनर्भरणको प्रमुख स्रोतको रूपमा पोखरीलाई लिने गरिन्थ्यो ।

मेयर बालेनका अनुसार अहिलेसम्म पोखरीमा थुप्रिएको फोहोर, झार, र २०७२ को भूकम्पपछि भत्किएका घरहरूको अवशेष हटाइएको छ । सुरुमा २ फिट उत्खनन गरिएको थियो, तर पुराना तहहरू भेटिएपछि थप १ फिट गहिरो खनिएको छ ।