काठमाडौँ– काठमाडौँ महानगरपालिकाको वडा नं. २९ ले बिहीबार ३ वटा सेवा केन्द्रहरू सञ्चालनमा ल्याएको छ । 

महिला सञ्जालले आयोजना गरेको स्थानीय न्याय संवाद कार्यक्रमको अवसरमा महानगरपालिकाका उपप्रमुख सुनिता डंगोलले ‘मेलमिलाप केन्द्र’, ‘एकल सेवा केन्द्र’ र ‘स्वास्थ्य प्रबर्द्धन केन्द्र’को उद्‌घाटन गरेकी हुन् । 

त्यस अवसरमा वडाले उपप्रमुख डंगोललाई स्विट्जरल्याण्डको जेनेभाबाट विश्व आर्थिक मञ्च २०२५ का लागि विश्वव्यापी युवा नेताहरूको मञ्चमा चयन भएकोमा वडाबासी र वडाकातर्फबाट अभिनन्दन प्रदान गरेको थियो । यस्तै टेवुलटेनिसका विभिन्न स्तरमा भएका प्रतियोगिता विजेता इन्दिरा पौड्याल पराजुलीलाई वडाको गरिमा बढाउन योगदान दिएकोमा सम्मान गरिएको थियो । 

यस्तै वडा कार्यालयको प्रशासकीय भवन निर्माणमा योगदान गर्नुहुने महानगरपालिकाका पूर्व विभागीय प्रमुख शान्ताराम पोखरेलसहित पूर्वजनप्रतिनिधि, स्थानीय राजनीतिक व्यक्तित्वहरूलाई कदर प्रदान गरिएको थियो ।  

उद्घाटनपछि कार्यक्रममा बोल्दै उपप्रमुख डंगोलले भनिन्, ‘यी केन्द्रहरुबाट प्रवाह हुने सेवाले नागरिकलाई सरकारी कार्यालयमा सेवा लिन गएको अनुभूति होस् भन्ने चाहना छ ।’ 

‘महानगरपालिकाभित्रका सबै विवाद केन्द्रमा आए भने चाहेर पनि सहज न्याय प्रदान गर्न नसकिन सक्छ । यसकारण पदवहालीसँगै मैले वडास्तरीय मेलमिलाप केन्द्र स्थापना गर्ने र वडा स्तरीय महिला सञ्जाल गठन गर्ने निर्णय गरेकी थिएँ । आज सबै वडामा दुवै संयन्त्रले स्थापना भएर प्रभावकारी काम भइरहेको छ ।’ उनले महिला नेतृत्वको कुरा गर्दै  भनिन् ‘यी दुईवटै प्रणाली महिलाहरूको नेतृत्वमा सञ्चालित छन् । महिलाले नेतृत्व गरे पनि जिम्मेवारी भनेको लैङ्गिक हिंसा विरुद्धका काम हो । यसमा हिंसामा परेका पुरुषहरूको कुरा पनि सुनुवाइ हुन्छ ।’

‘लोकतन्त्रको मर्म भनेको जनताको समस्या उनीहरूकै ठाउँमा समाधान गरिदिनु हो ।’ कार्यक्रममा वडा २९ का अध्यक्ष एवं न्यायिक समितिका सदस्य कुश ढकालले भने ‘शिक्षा, स्वास्थ्य र न्यायमा नागरिकलाई सहजता प्रदान गर्ने हो भने सबैले सरकार भएको महसुस गर्न पाउँछन् ।’

पीरमर्का पर्दा प्रहरीमा जानु पर्ने विवाद अहिले आफैँले निर्वाचित गरेका जनप्रतिनिधिबाट सुनवाई हुन्छ । लेख्न नजान्नेहरूका लागि न्यायिक सहजकर्तामार्फत निःशुल्क रुपमा निवेदन लेख्न सहयोग गर्ने प्रणालीको विकास भएको छ । न्यायिक समितिका सदस्य आशा श्रेष्ठ रौनियारले भने ‘यो महसुस योग्य अभ्यास हो ।’

महिला सञ्जालका संयोजक रेणु श्रेष्ठका अनुसार २०७९ कार्तिक १३ गते सञ्जाल गठन भए यता ९१ वटा विवाद दर्ता भएका छन् । मेलमिलाप केन्द्रका संयोजक संगीता पुजारीका अनुसार दर्ता भएका विवादमध्ये ८८ प्रतिशत मेलमिलापका माध्यमबाट समाधान भएका छन् । 

कार्यक्रममा स्थानीय न्यायिक अभ्यासका विषयमा धारणा राख्दै पूर्वन्यायाधीश साधुराम सापकोटाले, नेपालमा लिच्छवीकालदेखि प्रयोगमा आएको मेलमिलापको अवधारणा अहिले पनि उत्तिकै सान्दर्भिक रहेको बताए । ‘नेपालका बर्दिया, कैलाली, कास्की, झापालगायत विभिन्न स्थानमा समुदायले आफूभित्रका विवादलाई आफैँभित्र मेलमिलापन गराउने परम्परागत रहेको उनँको भनाइ थियो । 

अदालतमा विचाराधीन रहेका देवानी प्रकृतिका मुद्दाहरुलाई अदालतकै मेलमिलाप कक्षमा पठाउने चलन पनि छ । सापकोटाले अभ्यास उधृत गर्दै स्थानीय तहमा हुने मेलमिलाप सबैभन्दा प्रभावकारी हुने धारणा राखे ।

कार्यक्रममा वडा सदस्यहरु सन्तोष ढुङ्गेल र अनिल श्रेष्ठले, वडाले विकास र सेवा प्रवाहका लागि परिचालन गर्ने स्रोतको तुलनाभन्दा धेरै माग रहेको उल्लेख गर्दै सामुदायिक लाभका योजनालाई प्राथमिकतामा राखेर कार्यान्वयन गर्दै लगिएको बताए ।

वडामा सेवा लिन आउने सेवाग्राहीले आफूलाई संकोच लागेको, नबुझेका तथा अस्पष्ट भएका प्रक्रिया तथा विषयमा एकल सेवा केन्द्रमा सोधपुछ गरेर आफूलाई स्पष्ट पार्न सकिने छ । कार्यक्रममा वडा सचिव शम्भु बरालले, वडामा आएपछि एकल सेवा केन्द्रमा सम्पर्क राख्न अनुरोध गरे ।